Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği olarak son zamanlarda yaşanan dozimetre kaynaklı sıkıntılara çözüm üretmek amacıyla dozimetre ölçüm değerlendirmesi yapan tüm firmalara davet gönderdik. Epsilon firmasından Hüseyin Gündüz ve Radkor firmasından Şamil Osman Gürdal‘ın  katılımı ile Ankara’da bir araya geldik.

Samimi bir ortamda geçen bu toplantıda birçok konu ele alındı.

Ele alınan konu başlıkları;

• Radyasyon Güvenliği Komitesi: Hastanelerde Kağıt üstünde bulunan Radyasyon Güvenliği Komitelerinin aktif olarak çalışması gerektiğine vurgu yapıldı. Radyasyon Güvenliği Komitelerinin yönetmeliklerde belirtilen görev ve sorumluluklarını yerine getirmeleri gerektiği,
• Dozimetre takiplerinin RGK tarafından yapılması, yüksek çıkan sonuçların sebep sonuç ilişkilerinin takip edilmesi bunların evraklarının tutulması, Cihazların periyodik olarak kalibrasyon ve doğruluk testlerinin yapılması kayıt ve ilanı gibi konularda RGK nın etkinliğinin artırılması vurgulandı.
• Dozimetre referans değeri:
  Referans dozimetreler ortamda bulunan dogal radyasyon doz değerini ölçmektedir. Bu referans dozimeretlerin yanlış kullanıldığını , şutlama yapılmayan yerlerde saklanması gerektiği belirtildi. İnsanların çoğunlukla cebinde unuttuğunu AVM, havalimanı gibi yerlerde güvenlik kontrolünden geçerken bu dozimetrelerin sorumlu ile birlikte dolaştığını buna benzer örneklerin çok fazla yaşandığını anlatıldı.
• Herhangi bir sebeple yanlış ölçüldüğünü düşündüğünüz kişisel dozimetrenin ölçüm yapan firmaya yazı yazılarak ilgili yasanın 17025 maddesine dayanarak ikinci bir kontrolünü isteyebilir, gerekirse laboratuvara dozimetre sahibi de giderek dozimetrenin tekrar kontrolün de başında bulunarak kontrolünü sağlanması istenebilir.
• Uluslararası kalite akreditasyonu tarafından yılda bir kere ulusal olarak TAEK tarafından ve Uluslar arası yetkili kuruluş tarafından yılda iki defa denetlendiklerini bu testlerin çok zor testler olduğu aktarıldı ve bu konuda yanlış yapan bir firmanın bu ölçümlerden geçemeyeceğini ve lisans haklarını sorgusuzca iptal edileceğini aktardılar.
• Mamografi ve röntgen odalarının içinde konsol odası yoksa yani paravan ile çalışılıyor ise kurşun önlüğü tavsiye ettiklerini ve dozimetrenin göğüste önlük altında kalması gerektiğini özellikle insanların bunu kurşun önlüğün üstüne koyduklarını,bununda yanlış sonuçların ortaya çıkardığını aktardılar.
• Dozimetre kullanımı ve doz ölçümleri hakkında eğitim talebi olur ise, ücretsiz olarak kendi hastanelerinizde eğitim verebileceklerini ve bu konuda Türk Medikal Radyoteknoloji Derneğine her türlü yardımı sağlayacaklarını ifade ettiler.
• Robotik teknolojiye sahip doz ölçüm firmaları 0.05 msv üstü ölçüm yaptıklarını, TAEK’in ise 0.1 msv üstü ölçümü baz aldığı için karışıklık yaşandığını, şuanki tüm ölçümlerin de Uluslararası Standartlara uygun olduklarını belirttiler.
• Eski dozimetrelerde hata olabileceği ve bunla ilgili sorunlar bir çok kişi tarafından dilden dile dolaştığını ama yeni nesil dozimetrelerin robot teknolojisi ile ölçüm yapıldığını ve hata payının çok düşük yüzdelerde kaldığını aktardılar.

Dozimetreler ile ilgili yaşanan sorunlar da her türlü yardıma açık olmaları ve iyi niyetlerinden dolayı Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği Ailesi olarak Epsilon ve Radkor firmalarına teşekkür ederiz.

Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği Yönetim Kurulu

Bilgilendirme!!!!

Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği olarak YÖK Başkanvekili Prof.Dr. Safa Kapıcıoğlu ile saat 17:00 de yaklaşık 1 saat görüşme gerçekleştirdik. Bu görüşme de sayın Kapıcıoğlu ile 2014-2015 yılında yapılan, 18 Üniversite, sivil toplum kuruluşları ve sahadaki meslektaşlarımızın katıldığı yaklaşık 5 çalıştayın sonuçlarını paylaştık.

Kendisi bizler ile iş birliği yapma ve izleyeceğimiz yol haritasını çıkardıktan sonra makamından ayrıldık.

Şuan çok daha güçlüyüz. İnşallah en kısa zamanda amacımıza ulaşacağız.

Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği Yönetim Kurulu

Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Barış CAVLI, Başkan Yardımcısı Nezaket ÖZGÜR, Muhasip Nazım TOPÇU, Eğitim ve Bilimsel Kurul Başkanı Yrd.Doç.Dr. Hüseyin Ozan TEKİN ve Topkon firmasından bizi temsil edecek Burcu DAVARCI ile bir araya geldik.

Daha önce iki sefer aday olduğumuz ISSRT’inin Dünya Radyoloji Teknikerleri Kongresine 3. Kez adaylığımızı yaklaşık 1 yıl önce koymuştuk.
Ülkemizin son zamanlarda yaşamış olduğu sıkıntılara rağmen Danimarka, İspanya ve İrlanda ile birlikte son dörde kaldık, son karar 18 Ekim’de Güney Kore‘de verilecek.

Bizlerinde son kozlarını oynayacağı Seul’de dualarınıza ihtiyacımız olacak. Şuan ki konjonktürde bu seçimi kazanmak zor gibi görünsede bizler kazanmak için bugün bir araya geldik.

Umarız ülkemizin bu sıkıntılı sürecinde ve özellikle bugün Şemdinli’de yaşanmış terör saldırısının ardından iyi haberler ile geliriz.

TMRT-Der Başkanı Barış Cavlı

İndir (PDF, 732KB)

Valiliklere gönderdiğimiz yazıları ve gelen cevaplardan bazılarını sizler ile daha önce paylaşmıştık.

Bugün İstanbul’da çalışan bir meslektaşımızın bizi arayıp bilgilendirmesi ile mutlu olduk.

Kendisi ayda 240 saat çalıştığını, şua haklarının verilmeden çalıştıklarını anlattı.

Hastaneye bir kaç gün önce valiliklere gönderdiğimiz yazımıza istinaden denetleme geldiklerini bu denetleme ekibinin sorunları tespit ettiğini bunun üzerine Hastane yönetimi çalışma saatlerini haftalık 35 saate çekip şua izinlerini kullanılması yönünde talimat verildiğini duyurmuşlar, meslektaşlarımız bu duruma vesile olduğumuz için bizlere teşekkürlerini sunması bizleri mutlu etti.

Bizler Erciyes olaylarında;

• Olayları duyduğumuz ilk andan itibaren Kayseri Temsilcimiz Ahmet ZAVAGAR sayesinde meslektaşlarımızı doğru bilgilendirerek mücadelemize başladık.
• Kayseri ziyareti sırasında öncelikle meslektaşlarımız ile grup toplantıları düzenledik, arkasından Hastane Yönetimi ve Kayseri Valiliği ile görüşmelerimiz yaptık. (Bu görüşmelerimizin resimlerini internet sitemizde ve facebook hesabımızda bulabilirsiniz.)
• Basın Açıklamasında buradaki tespitlerimizi konuları saptırmadan bütün gerçekliliği ile yazdık ve her yerde yayınladık. ( Bu konuda Kayseri deki meslektaşlarımızın bizlere teşekkür yazısı tarafımıza ulaştı.)
• Tespit edilen sorunlar ile ilgili Sağlık Bakanlığı ve Valiliklere resmi dilekçelerimiz verildi. (Sağlık Bakanlığına bağlı Daire Başkanlığı görüşüldü, iş güvenliği yasası 1 Temmuz itibari ile başladıktan sonra Ağustos sonunda birlikte çalıştay yapılıp sorunları tespit ve çözümleri hakkında bir çalışma yapma kararı kılındı. Valiliklere yazılan dilekçelerin sonuçları ortada)
• Yazdığımız dilekçelerimizin desteklenmesi ve bizlerin sesleri duyulması için AKP, CHP ve MHP ile görüşmelerimiz oldu. Bunlardan gelen destekler internette web sitemizden ve sosyal medyada facebook hesabımız aracılığı ile sizlerle paylaşıldı.

Mücadelemize her platformda yapmaya sesimizi duyurmak için her türlü mücadeleye birilerine show yapmak için değil mesleğimizi daha iyi bir yerlere getirmek için tüm gücümüz ile devam edeceğiz.

Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği Yönetim Kurulu

CHP Burdur Milletvekili Dr. Mehmet GÖKER’e göğüs ağrısı sebebiyle gitmiş olduğu hastanede stent takılmıştır.

Şuan gözetim altında olan ve genel sağlık durumu iyi olan Sayın Mehmet GÖKER’e Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği ailesi olarak geçmiş olsun diliyoruz.

CHP Burdur Milletvekili Dr. Mehmet GÖKER’e yaptığımız ziyarette, daha önce birçok kez radyasyonun zararları ve bizlerin üzerindeki etkisi hakkında görüşlerimizi dikkate aldığı için teşekkürlerimizi ilettik. Kendisi Derneğimizi takip ettiğini, çalışmalarımızı takdirle karşıladığını, ellerinden ne geliyorsa seve seve yapacaklarını bildirdikten sonra ziyaretimizi sonlandırdık.

Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği Yönetim Kurulu

Mehmet GÖKER kimdir?
Radyasyon ortamında çalışan radyoloji çalışanlarının çalışma koşullarının AB ve OECD ülkelerinin çok gerisinde olduğunu, radyasyonun çalışanların sağlığını tehdit ettiğini, kanser dahil bir çok hastalığa yakalandığını ileri sürerek RADYASYON İLE ÇALIŞAN SAĞLIK PERSONELİNİN ÇALIŞMA SÜRELERİNİN HAFTALIK 35 SAATTEN 25 SAATE DÜŞÜRÜLMESİ gerekçesi ile TBMM Başkanlığı’na KANUN TEKLİFİ vermiştir.

RADYOLOJİ ÇALIŞANLARININ ÇALIŞMA ŞARTLARINI DÜZENLEYEN MEVZUAT

Radyasyon kaynakları ile çalışanlara ilişkin olarak, sağlıkla ilgili genel düzenlemelerin yanında özel düzenlemeler de bulunmakta olup, bu düzenlemelerde çalışma şartları ve süreleri genel düzenlemelerden farklı bir şekilde yapılmıştır. Bu özel düzenlemeler yapılan işin doğası gereği olup, diğer sağlık personelinin tabi olduğu genel düzenlemelerden farklıdır.

RADYOLOJİ ÇALIŞANLARININ;
1-      Mesai süresi “DAİMİ OLARAK” günde 7 saat (haftada 35 saat) ile sınırlandırılmıştır. Bu personelin çalışma şekli kanuni süreyi aşmamak kaydıyla “VARDİYA” şeklinde düzenlenebilir.
2-      Bunun dışında, “mesai dışı çalışma (surtime), şef nöbeti, acil nöbeti veya branş nöbeti”  adı altında başka bir çalışma programı düzenlenemez.
3-      Radyasyon (ŞUA) izninin verilmesi zorunludur.

I- RADYOLOJİ ÇALIŞANLARININ MESAİ SÜRESİ “DAİMİ OLARAK” (KESİNTİSİZ ŞEKİLDE) TESPİT EDİLMİŞTİR. BU KİMSELER HASTANENİN BAŞKA İŞLERİNDE KULLANILAMAZ.

A- 3153 Sayılı “Radyoloji, Radyom, Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun”un 3. maddesi uyarınca, 27.04.1939 tarih ve 2/10857 sayılı bakanlar kurulu kararı ile yayımlanarak yürürlüğe giren “Radyoloji, Radyom, Elektrikle Tedavi Müesseseleri Tüzüğü”:

MADDE 21 – Röntgen ve radyom ile “daimi olarak” günde 5 saatten (ek kanunla 7 saate çıktı) fazla çalışılamaz. Röntgen muayenehanelerinde pazardan maada ayrıca bir gün daha öğleden sonra tatil yapılmalıdır.

MADDE 22 – Hastahanelerde, röntgen ve radyom ile tam müddetle (günde 7 saat) çalışan kimseler, hastahanenin başka işlerinde kullanılamaz. Bunlara gece uykularını ihlal edecek iş verilmemelidir.

B- Sağlık Bakanlığı’nın 02.08.1962 tarih ve 12175 sayılı genelgesi: “Kanunda geçen 5 saatlik müddetin, yalnız müştemilen makine başında geçmesine gerek insan vücudunun mukavemeti ve gerekse sıhhati bakımından mümkün olmayacağı, bunun için tüm röntgen mesaisinin 5 saat (ek kanunla 7 saat oldu) dahilinde olduğu, bir-iki saatlik röntgen mesaisi yapan şahsın bile bu kanundan istifade edebileceği tasrih edilmiştir.”

C- Türkiye Atom Enerjisi Komisyonu’nun 16.03.1978 tarih ve 8100-6-67 sayılı yazısı:
“Röntgen, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Nizamnamenin 21 ve 22. maddelerinde belirtilmiş olan günde beş saatlik çalışma şeklinin, beş saat devamlı şekilde skopi, grafi ve ışın tedavisi çalışmaları için, devamlı ışın karşısında bulunmayı gerektiren bir durum olmadığı, radyoloji müessesinde yapılması mutad ve zorunlu olan skopi, grafi, tedavi çalışmaları, karanlık oda çalışmaları, grafilerin tetkiki, raporların yazılması, kayıtların tutulması ve konsültasyonlar gibi günlük mesleki çalışmaların toplamını ifade etmekte olduğu neticesine varıldığı bildirilmiştir.”

Görüldüğü üzere radyoloji bölümünde yapılan bütün işler mesleki çalışmaların toplamını ifade etmekte olup, radyoloji çalışanlarının ilgili tüm yasal haklardan yararlanacağı hususu açıktır.

II- ÇALIŞMA SÜRESİ HAFTALIK 35 SAATTİR. (Günde 7 saat)

30.01.2010 tarih ve 27478 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Üniversite ve Sağlık  Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair  5947 Sayılı Kanunun” madde 9, ek madde 1 bendinin, 19.04.1937 tarihli ve 3153 sayılı “Radyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanuna” eklenmesi ile “haftalık çalışma süresinin 35 saat olduğu” belirlenmiştir.

MADDE 9 – 19/4/1937 tarihli ve 3153 sayılı “Radyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun”a aşağıdaki ek madde eklenmiştir:
“EK MADDE 1 – İyonlaştırıcı radyasyonla teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışan personelin haftalık çalışma süresi 35 saattir. Bu süre içerisinde, Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikte belirtilen radyasyon dozu limitleri de ayrıca dikkate alınır. Doz limitlerinin aşılmaması için alınması gereken tedbirler ile aşıldığı takdirde izinle geçirilecek süreler ve alınacak diğer tedbirler Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”

III- ÇALIŞMA; VARDİYA ŞEKLİNDE DÜZENLENEBİLİR.

05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” 8. madde, 2. bendine göre: “Radyasyon kaynağı ile çalıştırılacak personelin, işe başlatılmadan önceki tıbbi muayeneleri ile işe başlatıldıktan sonraki yıllık sağlık kontrolleri Ek-1’deki form doğrultusunda ilgili idare tarafından yaptırılır. Bu personelin çalışma şekli, kanuni süreyi aşmamak kaydıyla, hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir.” denilmektedir.

IV- RADYASYON (ŞUA) İZNİ RADYOLOJİ ÇALIŞANLARI İÇİN ZORUNLUDUR.

A- 05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik.

B- Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu’nun 10.12.2012 tarih ve “Şua İzinleri” konulu yazısı.

V- GENEL HÜKÜMLER RADYOLOJİ ÇALIŞANLARINA UYGULANAMAZ.

05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” 8. madde, 2. bendine göre: “Radyasyon kaynağı ile çalıştırılacak personelin, işe başlatılmadan önceki tıbbi muayeneleri ile işe başlatıldıktan sonraki yıllık sağlık kontrolleri Ek-1’deki form doğrultusunda ilgili idare tarafından yaptırılır. Bu personelin çalışma şekli, kanuni süreyi aşmamak kaydıyla, hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir.” hükmünden dolayı;

1- Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan 08.02.2006 gün ve 2006/16 sayılı genelge ile genel hastaneler için de branş nöbeti uygulamasının yapılması gerektiği ifade edilmiştir. Bu genelgenin 4 nolu bendinde yer alan “acil nöbetine giren uzman hekimler dışında kalan branşlardaki uzman hekimler (FTR, Cildiye, Biyokimya, Radyoloji vb) idari nöbete dahil edileceklerdir” ile,

2- “16.10.2009 tarih, 27378 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğin 12. madde 4. fıkrası: “Müstakil acil branş nöbetleri, öncelikle iç hastalıkları, genel cerrahi, kadın hastalıkları ve doğum, çocuk sağlığı ve hastalıkları, beyin cerrahi ile ortopedi ve travmatoloji, kardiyoloji, nöroloji, anestezi ve reanimasyon branşlarında düzenlenir. Bu branşlarla birlikte, ilave olarak, hasta yoğunluğuna göre uzman tabip sayısı yeterli olan klinisyen branşlarda müstakil acil branş nöbeti düzenlenebilir. Acil uzman tabip nöbeti gerektirmeyen fizik tedavi ve rehabilitasyon, cildiye gibi klinik branşlar ile biyokimya ve patoloji gibi diğer branşlardaki klinisyen olmayan uzman tabipler idari uzman tabip nöbetine dahil edilir.” şeklindeki genelge ve tebliğlerin, radyoloji çalışanlarını ilgilendiren özel yasa ve düzenlemelere aykırı olduğu açıktır.
Nitekim kanun, tüzük ve yönetmelikler “NORMLAR HİYERARŞİSİ” nedeniyle genelge ve tebliğe göre daha üst normlarda oldukları gibi, mezkur yönetmelikle (05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik) daha yeni tarihli ve radyoloji alanına ilişkin özel bir düzenleme mevcuttur.

İLGİLİ MEVZUAT
A-  KANUN
30.01.2010 tarih ve 27478 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Üniversite ve Sağlık Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair  5947 Sayılı Kanunun” madde 9, ek madde 1 bendinin, 19.04.1937 tarihli ve 3153 sayılı “Radyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanuna” eklenmesi ile “haftalık çalışma süresinin 35 saat olduğu” belirlenmiştir.

MADDE 9 – 19/4/1937 tarihli ve 3153 sayılı Radyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir.
“EK MADDE 1 – İyonlaştırıcı radyasyonla teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışan personelin haftalık çalışma süresi 35 saattir. Bu süre içerisinde, Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikte belirtilen radyasyon dozu limitleri de ayrıca dikkate alınır. Doz limitlerinin aşılmaması için alınması gereken tedbirler ile aşıldığı takdirde izinle geçirilecek süreler ve alınacak diğer tedbirler Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”

B- TÜZÜK
3153 sayılı “Radyoloji, Radyom, Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanunun” 3. maddesi uyarınca 27.04.1939 tarih ve 2/10857 (Resmi Gazete: 06.05.1939; Sayı: 4201) sayılı bakanlar kurulu kararı ile yürürlüğe giren “Radyoloji, Radyom, Elektrikle Tedavi Müesseseleri Tüzüğü”, madde 21 ve 22 ile radyoloji doktorlarının hastanenin başka işlerinde kullanılamayacağı açık bir hükümdür.

Madde 21 – Röntgen ve radyom ile DAİMİ OLARAK günde 5 saatten (ek kanunla 7 saate çıktı) fazla çalışılamaz. Röntgen muayenehanelerinde pazardan maada ayrıca bir gün daha öğleden sonra tatil yapılmalıdır.

Madde 22 – Hastahanelerde, röntgen ve radyom ile tam müddetle (günde 7 saat) çalışan kimseler, hastahanenin başka işlerinde kullanılamaz. Bunlara gece uykularını ihlal edecek iş verilmemelidir.

C- YÖNETMELİK

05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” 8. maddeye göre;

“Radyasyon kaynağı ile çalıştırılacak personelin çalışma şekli, kanuni süreyi aşmamak kaydıyla, hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir; ve normal mesai dışında icap nöbetine çağrılmış ise icap nöbetinde bilfiil çalışılan süre de haftalık çalışma süresine dahil edilir.”

Personel çalışma esasları ve tedbirler:

MADDE 8 – (1) Radyasyon kaynağı ile çalışan personel, 7. maddede belirtilen radyasyon doz limitleri ve Kanunun Ek 1 inci maddesinde öngörülen süre dâhilinde çalıştırılır. Bu personel normal mesai dışında icap nöbetine çağrılmış ise icap nöbetinde bilfiil çalışılan süre de haftalık çalışma süresine dâhil edilir. İdare, personelin sağlığını korumak, doz aşımına maruz kalmasını önlemek ve iş güvenliğini sağlamak için işin niteliğine uygun koruyucu giysi ve teçhizatı eksiksiz bulundurmak ve bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirmekle; personel de gerekli korunma tedbirlerine uymakla yükümlüdür.

(2) Radyasyon kaynağı ile çalıştırılacak personelin, işe başlatılmadan önceki tıbbi muayeneleri ile işe başlatıldıktan sonraki yıllık sağlık kontrolleri Ek-1’deki form doğrultusunda ilgili idare tarafından yaptırılır. Bu personelin çalışma şekli, Kanunî süreyi aşmamak kaydıyla, hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir.

D- GENELGE

Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 06.08.2012 tarih ve 34 sayılı genelgesinin 4. madde, 1. bendi ile, ilgili yönetmelik hükümleri genelgeyle bildirilmiştir.

4- Radyasyon kaynağı kullanılan sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan tüm personel için idarelerin alması gereken tedbirler ile personelin çalışma esasları belirlenmiştir. Buna göre;
4.1.Radyasyon kaynağı ile çalışan personel, bu Yönetmelikte belirtilen radyasyon doz limitleri ve Kanunun Ek 1 inci maddesinde öngörülen süre dahilinde çalıştırılır. Bu personelin çalışma şekli, kanuni süreyi aşmamak kaydıyla, hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir. Bu personel normal mesai dışında icap nöbetine çağrılmış ise icap nöbetinde bilfiil çalışılan süre de haftalık çalışma süresine dahil edilir.

KONU BAŞLIKLARIYLA İLGİLİ MEVZUAT ve MAHKEME KARARLARI
A) HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ 35 SAATTİR (GÜNDE 7 SAAT); VARDİYA ŞEKLİNDE DÜZENLENEBİLİR.
1- 30.01.2010 tarih ve 27478 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Üniversite ve Sağlık Personelinin Tam Gün Çalışmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair  5947 Sayılı Kanunun 9. maddesi” ile, 19.04.1937 tarihli ve 3153 sayılı kanuna eklenen “ek madde 1”.
2- Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 18.01.2012 tarih ve 2705 sayılı yazısı.
3- 05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” 8. madde, 2. bendi.
4- Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 06.08.2012 tarih ve 34 sayılı genelgesinin 4. madde, 1. bendi.
B)   *    RADYOLOJİ MESAİSİNDEKİ ÇALIŞMA ŞEKLİ NASILDIR ve NELERİ KAPSAR?
*    GÜNLÜK MESAİ DAİMİ (KESİNTİSİZ) OLUP, 5 SAATTEN (ek kanunla 7 saate çıktı)
FAZLA ÇALIŞTIRILAMAZ ve HASTANENİN BAŞKA İŞLERİNDE KULLANILAMAZ.
1-      3153 sayılı “Radyoloji, Radyom, Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanunun” 3. maddesi uyarınca 27.04.1939 tarih ve 2/10857 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe giren “Radyoloji, Radyom, Elektrikle Tedavi Müesseseleri Tüzüğü, madde 21 ve 22.”
2-      Sağlık Bakanlığı’nın 02.08.1962 tarih ve 12175 sayılı genelgesi.
3-      Türkiye Atom Enerjisi Komisyonu’nun 16.03.1978 tarih ve 8100-6-67 sayılı yazısı.
4-      Danıştay 5. Daire’nin 1987/3003 esas nolu kararı.
5-      Sekizinci Kolordu Komutanlığı’nın 08.04.1997 tarih ve 1395 sayılı yazısı.
6-      Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin 2004/1443 esas nolu kararı.
7-      Adana 2. İdare Mahkemesi’nin 2007/361 esas nolu kararı.
C) İDARİ (ŞEF) NÖBET veya ACİL RADYOLOJİ NÖBETİ VERİLEMEZ.
1-      Danıştay 12. Daire’nin 2007/5157 esas nolu kararı.
2-      Danıştay 12. Daire’nin 2008/6745 nolu kararı.
3-      Sakarya 2. İdare Mahkemesi’nin 2006/21 esas nolu kararı.
4-      İstanbul 6. İdare Mahkemesi’nin 2008/1023 esas nolu kararı.
5-      İstanbul 10. İdare Mahkemesi’nin 2010/2166 esas nolu kararı.
6-      Yozgat İdare Mahkemesi’nin 2014/83 esas nolu kararı.
D) RADYASYON (ŞUA) İZNİ RADYOLOJİ ÇALIŞANLARI İÇİN ZORUNLUDUR.
1- 05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik.
2- Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu’nun 10.12.2012 tarih ve “Şua İzinleri” konulu yazısı.
3- Kocaeli 2. İdare Mahkemesi’nin 2013/274 esas nolu kararı.

Değerli Meslektaşlarımız,TMRT-DER’’ Radyoteknolog Lisans ve Lisansüstü Eğitim Müfredatı  Belirleme Çalıştay’’1. Gün Notları:
Yakın Doğu Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, 9 Eylül Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Uludağ Üniversitesi, Turgut Özal Üniversitesi,Hacettepe Üniversitesi, Ankara Üniversitesi Sağlık Meslek Yüksekokullarından gelen  akademisyenler hocalarımız; GE Healthcare, Toshiba, Siemens, Philips Eğitim Uzmanları;  Ankara, İstanbul, İzmir, Denizli, Ordu, Samsun,Eskişehir, Bursa şehirlerinde çalışan radyoloji teknikerlerinin katılımıyla başlamıştır.
Nisan 2014  ve Eylül 2014 tarihlerinde yapılan çalıştayların değerlendirilmesi Doç. Dr. Nuran Akyurt  tarafından ,SHMYO ‘nun şuanki durumu (fiziki,teknik donanım, akademik ve idari personel vb.) ve SHMYO şu anki durumu ( müfredattaki farklılıklar) konusu Doç. Dr. Ayşegül Yurt tarafından,Eğitim standardizasyonunda Bologna süreci (İKMEP’e karşılık) konusu Öğr.Gör. Gökhan Aytekin tarafından,Türkiye’de radyoloji teknikeri/teknisyeni mezuniyet ve istihdam durumu analizi konusu Öğr. Gör. Sefa Işıklar tarafından katılımcılara aktarılmıştır. Çalışma yöntemi belirlenerek sonraki günün planı yapılarak yeterliliklere uygun ders müfredatı hazırlanması metodu seçildi.
Bilgilerinize saygılarımla sınarız.
Türk Medikal Radyoteknoloji Derneği Yönetim Kurulu

Özlük haklarımızla ilgili bilmemiz gereken temel noktalar: En sık sorulan 10 soru ve güncel mevzuat kapsamındaki yanıtları

Prof. Dr. Hakkı Muammer Karakaş
S.B. İstanbul Anadolu Kuzey Kamu Hastaneleri Birliği Radyoloji Klinikleri Koordinatörü
Radyoloji bilimi 20 yy. boyunca modern tıbbın şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Bu bağlamda, tıbbi görüntüleme ve radyasyon onkolojisi alanlarında sağlanan baş döndürücü gelişmelerin günümüzde insan sağlığına en büyük katkıyı yaptığı tüm otoritelerce kabul edilmektedir. Bu sevindirici gelişmelerin yanında, meslek alanımızda ulusal sağlık sistemimizdeki finansal zorluklardan ve insan kaynaklarımızdaki yetersizlikten kaynaklanan olumsuz gelişmeler de yaşanmaktadır. Bu olumsuz gelişmelerin bir bölümü karşımıza çalışma koşullarımız ve mesleki haklarımızdaki kazanımlarımızı yitirmemize yol açan yeni hukuksal düzenlemeler şeklinde çıkmaktadır. Diğer bir bölümü ise geçmişten gelen ya da son dönemde kabul edilen düzenlemelerle ilgili idari yorumlardır. Belirtilen yorumların bir bölümünün geçerli mevzuata ve objektif bilimsel bulgulara aykırılık teşkil ettiği gözlenmektedir.
Radyoloji bölümlerinde görev yapmış ya da yapmakta bulunan çalışanlar tarafından yukarıda belirtilen yorumlar temelinde tesis edilen idari işlemlerle ilgili birçok soru sorulmakta olup bu yazıda belirtilen sorular belli bir sıra düzeninde yanıtlanmaktadır. Okuyucuya kolaylık sağlamak için konu en sık karşılaşılan 10 soru ve yanıtları temelinde gözden geçirilmiştir. Yazının bir bütün halinde okunması, meslektaşlarımıza nerelerin radyasyon alanı olarak tanımlanacağı, kimlerin radyasyon görevlileri ile ilgili özel düzenlemelerden yararlanacağı, belirtilen görevlilerin çalışma sürelerinin hesaplanmasında hangi kurallara dikkat edilmesi gerektiği ve diğer birçok benzer konuda açıklayıcı bilgiler sağlayacaktır. Temel kavramları içeren bu yazımı izleyen diğer yazılarımda meslektaşlarımız radyoloji uzman, tekniker ve teknisyenlerini ilgilendiren daha spesifik soruların yanıtlarını bulma olanağını bulacaklardır.

Soru 1. Radyasyon kaynağı nedir?
Yanıt 1. 07.09.1985 tarih ve 18861 sayılı Radyasyon Güvenliği Tüzüğünün 2/D maddesinde radyasyon kaynağı “İyonlaştırıcı radyasyon yayınlayan radyoaktif maddelerle, radyasyon yayınlayıcı veya üretici aygıtlardır” şeklinde tanımlanmıştır. Buna göre tanısal radyoloji kullanılan röntgen, fluoroskopi, anjiyografi, bilgisayarlı tomografi, mamografi ve kemik mineral dansitometre cihazları; radyasyon onkolojisinde kullanılan teleterapi, brakiterapi, lineer akseleratör ve tomoterapi cihazları; nükleer tıpta kullanılan sintigrafi, PET/BT ve SPECT/BT cihazlarında ve radyoaktif iyot tedavisinde kullanılan radyoaktif ajanlar radyasyon kaynağı olarak kabul edilmektedir.

Soru 2. Radyasyon alanı nedir?
Yanıt 2. 07.09.1985 tarih ve 18861 sayılı Radyasyon Güvenliği Tüzüğünün 2/D maddesinde radyasyon alanı “İçinde çalışan kişilerin iyonlaştırıcı radyasyonlara maruz kaldığı alanlar” olarak belirtilmektedir. Buna göre ilk sorunun yanıtında sıralanan radyoloji, radyasyon onkolojisi ve nükleer tıp cihazlarının ve/veya radyoaktif maddelerinin bulunduğu fiziksel mekanlar radyasyon alanıdır.
Sağlık tesislerinde radyasyon yayan veya üreten cihazların kullanıldığı, bulundurulduğu, zararlı maddelerin etkisinin sürdüğü, sürebileceği, kontrol altında bulundurulması gerektiği bu birimler, üniteler ve odalar 07.09.1985 tarih ve 18861 sayılı Radyasyon Güvenliği Tüzüğünde ve ilgili Yönetmelik’te koşulları ayrıca düzenlenecek şekilde radyasyon alanı içinde denetimli alan ve gözetimli alan olarak sınıflandırılmıştır.

Soru 3. Denetimli alanlar nelerdir?
Yanıt 3. Radyasyon Güvenliği Tüzüğü’nün 2/İ maddesine göre denetimli Aalanlar; “Radyasyon güvenliği bakımından giriş ve çıkışların özel denetime ve içerisindeki çalışmaların özel kurallara bağlı olduğu alanlardır.” Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinin 15 maddesinde denetimli alanlar; “Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime, çalışmalarının radyasyon korunması bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin ardışık beş yılın ortalama yıllık doz sınırlarının 3/10’undan fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri alanlar” olarak tanımlanmıştır.
Bu tanıma göre denetimli alanların radyasyon alanı içinde bir alan olduğu görülmektedir. Yani “denetimli alanlar” radyasyonunun zararlı etkilerine maruz kalma bakımından bir bütün olarak tüm güvenlik tedbirlerinin, özel kural ve denetimlerin dolayısıyla ilgili hukuki düzenlemelerin geçerli olduğu radyasyon alanlarının içindeki alanlar olup bu alanlar Tüzük ve Yönetmelikte ayrıca belirlenen özel kuralların da uygulanmasının zorunlu olduğu alanlardır.

Radyasyon kaynaklı cihazlarla tıbbi uygulamaların yapıldığı yerler bakımından hangi alanların “denetimli alan” olarak görülmesi gerektiğine bakılacak olursa, ilk sorunun yanıtında sıralanan ve hastanelerde iyonlaştırıcı radyasyonla çalışan tüm cihaz ve kaynakların bulunduğu, Tüzük ve Yönetmelik uyarınca da özel koruma / korunma tedbirlerinin alınmasının zorunlu olduğu alanlar, (radyasyon güvenliği bakımından giriş ve çıkışların özel denetime ve içerideki çalışmaların özel kurallara bağlı olduğu alanlar) denetimli alandır.

Soru 4. Gözetimli alanlar nelerdir?
Yanıt 4. Gözetimli Alanlar Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 15/b maddesine göre “Gözetimli Alanlar” “Radyasyon görevlileri için yıllık doz sınırlarının 1/20 sinin aşılma olasılığı olup, 3/10 unun aşılması beklenmeyen, kişisel doz ölçümü gerektirmeyen fakat çevresel radyasyonun izlenmesini gerektiren alanlardır.” Bu hükümle birlikte yukarıda denetimli alanlar yönünden değindiğimiz Yönetmelik hükmü de dikkate alındığında radyasyon alanı içinde yer alan gözetimli alanların, iyonlaştırıcı radyasyon yayan cihazların bulundurulmadığı ancak bu cihazların bulundurulduğu ve kullanıldığı denetimli alanlara yakınlıkları ve bağlantıları nedeniyle radyasyonun etkilerinin sürebileceği ve bu nedenle de radyasyonun çevresel etkilerinin izlenmesi gereken alanlar olduğu, koruma ve denetim açısından bu alanların da düzenlenmesinde zorunluluk bulunduğu görülmektedir.

Dolayısıyla üçüncü soruda “denetimli alan” olarak belirtilen ünite ve odaların bağlantılı bulunduğu birimler ve yerler ve denetimli alanların çevresi Tüzükte belirtilen anlamda gözetimli alan tanımına uyan alanlardır. Radyasyonun çevresel izlenmesini gerektiren alanlar diğer koşulların yanında doz ölçümlerine göre de ilgili birimlerin fizik mühendislerinin ölçümleriyle saptanmakta ve izlenmektedir.

Soru 5. Gözetimli alanlardaki radyasyon düzeyi ne kadardır?
Yanıt 5. Her ne kadar gözetimli alanlar daha düşük radyasyon riski taşıyan alanlar olsa da, Yönetmelikte bu alanlar da yukarıda da değinildiği üzere denetimli alanlar gibi bir radyasyon alanı olarak tanımlanmıştır. Gözetimli alanlar Yönetmeliğin 15. maddesi kapsamında denetimli alanlarla ortak olacak şekilde “Maruz kalınacak yıllık dozun 1 mSv değerini geçme olasılığı bulunan alanlar” şeklinde tanımlanmıştır.
Genel olarak 100 kVp gücündeki cihazlardan yayılan radyasyon <= 1 R (mA-min 1 m), iş yükü (W) = 1000-8000, kullanım faktörü (U) = 1, işgal faktörü (T) = 1 düzeyinderir. Radyoloji bölümlerimizde tipik mesafe 2-6 mt’dir. Bu nedenle radyoloji bölümlerinde çekim odaları etrafında bulunan rapor odaları, seminer salonları ve dinlenme odalarındaki yıllık radyasyon çalışma saatleri ve işgünü hesaba katıldığında Yönetmelikte belirtilen yıllık 1 mSv’in çok üzerinde gerçekleşmektedir.

Soru 6. Kimler radyasyon görevlisidir?
Yanıt 6. 07.09.1985 tarih ve 18861 sayılı Radyasyon Güvenliği Tüzüğünün 2/K maddesinde radyasyon görevlisi “Sürekli olarak denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla çalışan kişidir. – Denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla geçici olarak veya ara sıra çalışan kişiler radyasyon görevlisi sayılmazlar” şeklinde tanımlanmıştır.
Sağlık Hizmetlerinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile Çalışan Personelin Radyasyon Doz Limitleri ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmeğin 4/ı maddesinde ise radyasyon görevlisi radyasyon kaynağı ile yürütülen faaliyetlerden dolayı görevi gereği, 24/3/2000 tarihli ve 23999 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinde toplum üyesi kişiler için belirtilen doz sınırlarının üzerinde radyasyona maruz kalma olasılığı olan kişiyi, yani denetimli ve gözetimli alanlarda görevi gereği radyasyon kaynağı ile sürekli çalışan kişiyi tanımlar.
Yukarıdaki tanımlara göre meslek yaşamları boyunca meslekleri gereği radyasyona yaşamları boyu sürekli maruz kalma olasılığı bulunan radyoloji uzmanları, asistanları, tekniker ve teknisyenleri radyasyon görevlisidir. Meslek yaşamlarının belli bir döneminde kısa sürelerle denetimli alanlarda bulunan veya bulunabilecek diğer personel (temizlik personeli, hemşire, klinisyen hekim, transport personeli vs.) radyasyon görevlisi sayılmaz. Çünkü belirtilen diğer personel meslek yaşamlarının bir diğer bölümünde tamamen farklı alanlarda çalışabilecektir.

Soru 7. Radyoloji uzmananlar ve teknisyenleri vb. mesleklere mensup çalışanlar haricinde kalan personel ne zaman radyasyon görevlisi olarak nitelendirilebilir?
Yanıt 7. Sağlık alanında radyasyon kaynaklarıyla çalışanlar bakımından temel düzenlemeler 3153 sayılı Radyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Tüzük’tür.

Tüzük’ün düzenleniş amacı 1. maddesine göre; radyasyon kaynaklarıyla teşhis ve tedavi yapılan veya her türlü elektrik aletleri ile tedavi yapılan sağlık kuruluşlarının bina yapıları ile “hastalar ile mütehassısları ve orada çalışan veya bulunan başkalarını” radyasyon, röntgen ışını ve elektrik cereyanından koruyacak düzenlerin, radyasyon için bir kuruluşta bulunması gerekli en az miktarın ve cihazların özelliklerinin belirlenmesidir.

Tüzük’ün 1. maddesi radyasyonla çalışma bakımından irdelendiğinde, uzmanlar (mütehassıslar) dışında belirli bir kadro ve görev tanımı yapılmadığı, “radyasyonla teşhis ve tedavi yapılan kuruluşlar”da “çalışan” olmanın yeterli olduğu görülmektedir. Tüzüğün çalışma düzeni ve şua izni gibi çalışanların özlük haklarına ilişkin diğer hükümlerinde de çalışanlar, uzman ve “çalışan” olarak ifade edilmiş, “radyasyon görevlisi” ya da “radyasyon uzmanı” gibi tanımlar kullanılmamıştır.

Tıpla ilgili özel mevzuat, Radyasyon Güvenliği Tüzüğü ve Yönetmeliği’nde düzenlenen sınıflandırmalara aykırılık taşımamakta bu düzenlemeler yasa koyucunun “Radyasyonunun zararlı etkilerinden çalışanları azami ölçüde korumak” amacını gerçekleştirmeye yönelik düzenlemeler olarak birbirlerini tamamlamaktadır. Radyasyon Güvenliği Tüzüğü ve Yönetmeliği’ndeki radyasyon alanlarının ve radyasyon görevlisi ve radyasyon uzmanı gibi tanımlamaların da bu kapsamda düşünülmesi, fiili hizmet zammından yararlandırma bakımından, görev veya çalışılan birimlerin tanımlarına göre değil radyasyon kaynaklarıyla veya bu kaynakların bulunduğu yerlerde sürekli çalışan olmanın ölçüt alınması hukuken zorunluluk taşımaktadır.

Nitekim 5510 sayılı Kanun’un fiili hizmet zammını düzenlediği 40. maddesinin 11. bendinde de çalışanlar veya çalışılan yerler açısından bir sınıflandırma yapılmamakta, maddede sadece “Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler” ve “doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan, maddeler veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işlerde çalışanlar” fiili hizmet zammının uygulanmasında ölçüt alınmaktadır.

Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Tüzük’ün amacı ve çalışma düzenine ilişkin hükümleri bir bütün halinde değerlendirildiğinde, radyoloji uzmanı ve röntgen teknisyenleri ile birlikte, hastanelerin radyasyon yayan cihazlarının bulunduğu ünite veya laboratuarlarında sürekli bulunarak veya çalışarak radyasyona maruz kalan diğer çalışanların da Tüzük’te belirtilen özlük haklarından yararlandırılması “ışınımların zararlı etkilerinden korunmak bakımından” zorunludur. Nitekim radyasyon kaynaklı cihazlarla çalışma ile ilgili yargı kararlarına baktığımızda da dolaylı olarak zararlı ışınımlara maruz kalan çalışanlar bakımından Tüzük hükümlerinin uygulanması gerektiği yönünde kararlar verildiği görülmektedir (Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu’nun 07.04.2005 gün ve 2003/66 E., 2005/207 K. sayılı kararı). Bununla birlikte belirtilen çalışmaların denetimli alanlarda yapılmış olması gerekmektedir.

Soru 8. Radyasyon görevlisi ile ilgili tanımdaki “sürekli” ifadesinin anlamı nedir?
Yanıt 8. “Sürekli” ifadesi radyasyon görevlilerinin meslek yaşamları boyunca meslekleri gereği radyasyona yaşamları boyu sürekli maruz kalma olasılığı ile ilgili bir ifadedir. İlgili mevzuat hükümlerini yorumlayan ve tamamlayan Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, T.C. Sağlık Bakanlığı ile Türkiye ye Atom Enerjisi Komisyonunun Mütalaalarında; ilgili nizamnamede de belirtilen günlik çalışma süresinin bilfiil röntgen cihazı başında geçirilen süre değil, radyoloji müessesesinde yapılması mutad ve zaruri olan skopi, grafi, tedavi çalışmaları, karanlık oda çalışmaları, grafilerin tetkiki raporların tetkiki, raporların yazılması, kayıtların tutulması ve konsültasyonlar gibi günlük mesleki çalışmaların toplam süresi olduğu, 5 saatlik sürenin yalnız müstakilen makina başında geçmesine, gerek insanın vücudunun mukavemeti ve gerekse sağlığı bakımından mümkün olmayacağı, bu nedenle bir iki saatlik bilfiil röntgen mesaisi yapan kişinin bile, bu mevzuat hükümlerinden istifade edebileceği ifade edilmektedir (Bkz. AYIM 2.D., Karar Tarihi:03.04.1996, Karar No: E. 1995/503, Karar No: K. 1996/244).
Bu nedenle radyasyon görevlilerin çalışma sürelerinin hesaplanmasında fiilen makine başında geçmeyen sürelerin dikkate alınmaması, banyo, tasnif, konsültasyonlar ve dinlenme gibi diğer sürelerin hariç tutulması hukuki ve tıbbi açıdan yanlıştır ve çalışan sağlığı açısından telafisi mümkün olmayan sonuçlara yol açabilir. Aynı şekilde radyasyon görevlilerinin fiilen radyasyon kaynağına doğrudan maruz kaldıkları sürenin mesai ve fiili hizmet hesabında esas teşkil etmesi, yıllık kanuni izninin dışında bir aylık şua izninden yararlandırılmaması doğrultusunda tesis edilen ya da edilecek her türlü işlem genel ve idare hukukuna ve ilgili kesinleşmiş mahkeme kararlarına açıkça aykırıdır.

Soru 9. Kimler radyasyon görevli tanımının dışında kalmaktadır?
Yanıt 9. Radyasyon yayan cihazların bulunduğu odanın dışında kalan gözetimli alanlarda çalışan banyo personeli ya da sekreter vb. görevliler radyasyon görevlisi sayılmaz, her yıl yıllık izninden ayrı olarak bir aylık şua izninden yararlanma koşullarını taşımazlar (Bkz. AYİM 2.D., Karar Tarihi: 22.05.2002, Karar No: E.2001/736, Karar No: K.2002/531.)
Ayrıca, meslek yaşamının büyük bir bölümünde mesaisinin tamamını radyasyon alanı dışında geçiren görevliler (örneğin sadece ultrasonografi ya da sadece manyetik rezonans görüntülemede ardışık yıllar boyunca çalışan personel) radyasyon görevlisi sayılmazlar. Fakat bu konu ile dikkate alınması gereken önemli bir husus radyasyon alanı dışında görev yapmanın kişinin iradesi dışında gerçekleşmemiş olmasıdır. Yani herhangi bir hastanede röntgen cihazı olmadığı için radyasyon kaynağıyla çalışma olanağına sahip olmayan bir radyoloji uzmanı yine de radyasyon görevlisi sayılmalıdır. Hastanenin röntgen servisindeki cihaz eksikliği ve teknik yetersizlik nedeniyle radyoloji uzmanları sadece ultrason, manyetik rezonans görüntüleme gibi tetkiklerde çalıştırılacak olsa bile bunun sorumlusu radyoloji uzmanları olmayacağı kesinkleşmiş mahkeme kararları ile sabittir.

Soru 10. Denetimli alanlarda radyasyon görevlisi tanımı dışında kalan personelin geçici süre ile görev yapması mümkün müdür?

Yanıt 10. Röntgen laboratuvarlarında geçerli olacak çalışma tarzına dair hükümler Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkına Nizamname’nin ikinci faslında tespit edilmiştir. Buna göre hastanelerde, röntgen ve radyom ile tam müddetle (günde 5 saat) çalışan kimseler, hastahanenin başka işlerinde kullanılamaz (Madde 22). Röntgen ışınları ile tam müddetle (günde 7 saat) çalışmayanların hastanenin başka işlerinde kullanılabilmesi yönünden ise herhengi bir hukuki kısıtlama bulunmamaktadır.
Radyasyon görevlilerinin tanımı ise 07.09.1985 tarih ve 18861 sayılı Radyasyon Güvenliği Tüzüğünün 2/K maddesinde tespit edilmiş olup, Radyasyon Görevlisi “Sürekli olarak denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla çalışan kişidir. – Denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla geçici olarak veya ara sıra çalışan kişiler radyasyon görevlisi sayılmazlar” şeklinde tanımlanmıştır. Bu madde de radyasyon kaynaklarıyla geçici veya ara sıra çalışan personelin mevcudiyetini ortaya koymaktadır. Nitekim uygulamada ameliyathanelerde skopi ve üroloji kliniklerinde taş kırma amacıyla röntgen kaynakları üroloji ve ortopedi gibi branş hekimleri ve asistanlarınca yaygın olarak kullanılmaktadır.
Klinik branşlarda görev yapan asistanların görevleri ve eğitimi arasında muayenelerinin doğal bir parçası olan ve klinisyen hasta ilişkisini gerektiren tetkiklerin öğrenilmesi ve ustalık düzeyinde tatbiki yer almaktadır. Belirtilen hususla ilgili olarak örneğin bir histerosalfingografi (HSG) çekiminde hastaya yapılan ameliyede rahimin muayenesi, vajinaya bir spekulum yerleştirilmesi, serviksin temizlenmesi, serviksin açılması için bir kanülün yerleştirilmesi yer almaktadır. Radhmin muayenesinin ve vajinaya spekulum tatbikinin radyoloğun bilgi ve becerisi dışında olduğu, kadın hastalıkları eğitimi verilen bir hastanede tüm bu işlemlerin zaruri haller dışında kadın hastalıkları ve doğum uzmanları ve eğitim için gerekli olduğu oranda ilgili kliniklerin asistanları tarafından yapılmasının öncelikle hasta sağlığı ve güvenliği, ve akabinde belirtilen işlemin doğruluk ve verimliliği açısından zaruri olduğu açıktır. Belirtilen işlemlerin kadın hastalıkları ve doğum asistanları tarafından yapılmasında bu nedenle mahzur bulunmamaktadır. Bununla birlikte radyasyon kaynağı olan röntgen cihazının çalışır duruma getirilmesi, cihaza gerekli pozisyonların verilmesi, ekspojürün gerçekleştirilmesi ve gerekirse grafinin yorumu hususlarında yukarıda belirtilen nizamname ve tüzük hükümleri doğrultusunda bir radyasyon görevlisinin çekime nezaret etmesi gereklidir